MANG THAI NGOÀI TỬ CUNG – BIẾN CHỨNG THAI KỲ NGUY HIỂM CẦN XỬ LÝ SỚM
Mang thai ngoài tử cung là một trong những tai biến sản khoa nguy hiểm, có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng người phụ nữ nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Tuy nhiên, rất nhiều chị em lại chủ quan, nhầm lẫn với mang thai bình thường hoặc các rối loạn phụ khoa thông thường, dẫn đến hậu quả đáng tiếc.
Cùng tìm hiểu rõ hơn về tình trạng
Mục lục:
Mang thai ngoài tử cung là gì?
Mang thai ngoài tử cung là tình trạng trứng đã thụ tinh không làm tổ trong buồng tử cung như bình thường, mà lại phát triển ở vị trí khác ngoài tử cung.
Theo thống kê y khoa, hơn 95% trường hợp mang thai ngoài tử cung xảy ra tại vòi trứng, ngoài ra còn có thể gặp ở:
- Buồng trứng
- Cổ tử cung
- Ổ bụng
- Vết mổ cũ trên tử cung
Những vị trí này không đủ điều kiện để thai nhi phát triển, khi thai lớn dần sẽ gây vỡ, xuất huyết nội, đe dọa tính mạng.
Nguyên nhân mang thai ngoại vị tử cung là do đâu?
Theo Thạc sĩ, Bác sĩ CKI Tạ Thị Hồng Duyên – hiện đang công tác tại Phòng khám Đa khoa Quốc tế Hà Nội, cho biết: Đến nay, y học vẫn chưa xác định được chính xác một nguyên nhân duy nhất gây ra mang thai ngoài tử cung. Tuy nhiên, đa số các trường hợp được ghi nhận đều liên quan đến những bất thường ảnh hưởng đến quá trình di chuyển và làm tổ của phôi thai, đặc biệt là tại ống dẫn trứng.
Viêm nhiễm ống dẫn trứng và sẹo do di chứng từ bệnh hoặc các ca phẫu thuật trước
Ống dẫn trứng đóng vai trò quan trọng trong việc đưa trứng đã thụ tinh từ buồng trứng về buồng tử cung để làm tổ. Khi cơ quan này bị tổn thương, khả năng di chuyển của phôi thai sẽ bị cản trở, làm tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung.
- Viêm nhiễm ống dẫn trứng: Các bệnh viêm nhiễm phụ khoa, đặc biệt là viêm vòi trứng, có thể gây phù nề, xơ hóa hoặc hẹp lòng ống dẫn trứng. Điều này khiến trứng đã thụ tinh không thể di chuyển về tử cung mà làm tổ ngay tại vòi trứng.
- Sẹo do phẫu thuật trước đó: Những ca phẫu thuật vùng chậu, mổ lấy thai, phẫu thuật vòi trứng hoặc tử cung có thể để lại sẹo. Các vết sẹo này làm thay đổi cấu trúc giải phẫu của ống dẫn trứng, cản trở quá trình di chuyển bình thường của phôi thai.
Yếu tố nội tiết và di truyền không bình thường
Sự mất cân bằng nội tiết tố trong cơ thể người phụ nữ cũng được xem là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung.
- Rối loạn hormone: Các tình trạng như tăng progesterone bất thường, rối loạn chức năng tuyến giáp có thể làm chậm nhu động của ống dẫn trứng, khiến phôi thai dễ làm tổ sai vị trí.
- Bệnh lý nội tiết – miễn dịch: Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), các bệnh tự miễn hoặc viêm nhiễm mạn tính ở tử cung cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản và làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung.
- Yếu tố di truyền: Một số bất thường liên quan đến gen có thể tác động đến cấu trúc hoặc chức năng của hệ sinh sản nữ.
Dị tật bẩm sinh
Những bất thường về mặt giải phẫu ngay từ khi sinh ra cũng là nguyên nhân tiềm ẩn gây mang thai ngoài tử cung.
- Dị dạng ống dẫn trứng hoặc tử cung
- Tử cung có vách ngăn, tử cung kém phát triển
- Sẹo tử cung bẩm sinh hoặc bất thường cấu trúc do đột biến gen
Các dị tật này có thể làm thay đổi hình dạng và chức năng của ống dẫn trứng, khiến phôi thai khó di chuyển đúng lộ trình và dễ làm tổ ngoài buồng tử cung.
Những đối tượng có nguy cơ cao bị mang thai ngoài tử cung?
Thực tế, mọi phụ nữ trong độ tuổi sinh sản đều có nguy cơ mang thai ngoài tử cung. Tuy nhiên, nguy cơ này sẽ tăng cao hơn rõ rệt ở những trường hợp có các yếu tố nguy cơ dưới đây:
- Phụ nữ mang thai trên 35 tuổi: Tuổi càng cao, chức năng và nhu động của ống dẫn trứng càng suy giảm, làm tăng khả năng phôi thai làm tổ sai vị trí.
- Có tiền sử phẫu thuật vùng chậu hoặc ổ bụng: Bao gồm phẫu thuật tử cung, vòi trứng, mổ lấy thai hoặc đã từng nạo phá thai nhiều lần. Những can thiệp này có thể để lại sẹo, gây biến dạng hoặc hẹp ống dẫn trứng.
- Tiền sử viêm vùng chậu: Viêm khung chậu, viêm vòi trứng, viêm phần phụ kéo dài hoặc tái phát nhiều lần làm tăng nguy cơ tổn thương ống dẫn trứng.
- Đã từng thắt ống dẫn trứng hoặc đặt dụng cụ tử cung (vòng tránh thai): Mặc dù hiếm gặp, nhưng nếu vẫn mang thai trong những trường hợp này, nguy cơ thai làm tổ ngoài tử cung cao hơn bình thường.
- Mang thai sau điều trị hiếm muộn hoặc hỗ trợ sinh sản: Việc sử dụng thuốc kích thích rụng trứng hoặc các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản có thể làm tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung.
- Hút thuốc lá: Các chất độc trong thuốc lá ảnh hưởng đến chức năng của ống dẫn trứng, làm giảm khả năng vận chuyển trứng về buồng tử cung.
- Có tiền sử mang thai ngoài tử cung: Phụ nữ đã từng bị thai ngoài tử cung có nguy cơ tái phát cao hơn so với người chưa từng mắc.
- Tiền sử mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục: Đặc biệt là lậu và Chlamydia, do các bệnh này dễ gây viêm vòi trứng và để lại di chứng lâu dài.
- Cấu trúc ống dẫn trứng bất thường: Dị dạng bẩm sinh, hẹp, xoắn hoặc biến dạng ống dẫn trứng làm cản trở quá trình di chuyển của trứng đã thụ tinh.
Dấu hiệu nhận biết mang thai ngoài tử cung
Phần lớn các dấu hiệu mang thai ngoài tử cung thường xuất hiện trong khoảng tuần thứ 4 đến tuần thứ 10 của thai kỳ. Ở giai đoạn đầu, triệu chứng thường không rõ ràng, rất dễ bị nhầm lẫn với mang thai bình thường như: trễ kinh, buồn nôn, nôn, ốm nghén, đau bụng nhẹ hoặc ra máu âm đạo.
Chính vì sự mơ hồ này mà nhiều chị em chủ quan, chỉ phát hiện khi thai ngoài tử cung đã tiến triển nặng. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo điển hình, giúp nhận biết sớm tình trạng mang thai ngoài tử cung
Chảy máu âm đạo bất thường
Chảy máu âm đạo bất thường kèm theo đau bụng là dấu hiệu thường gặp nhất của mang thai ngoài tử cung. Thai phụ có thể ra một lượng máu ít, dễ nhầm với máu báo thai hoặc kinh nguyệt sớm.
Tuy nhiên, điểm khác biệt là:
- Máu thường ra trước kỳ kinh, kéo dài nhiều ngày
- Lượng máu ít nhưng màu sẫm (nâu đen hoặc đỏ thẫm)
- Ra máu không theo chu kỳ và không tự hết
Trong một số trường hợp, khi máu rò rỉ từ vòi trứng, thai phụ có thể cảm thấy đau nhói vùng vai, kèm cảm giác buồn tiểu hoặc mót rặn, đây là dấu hiệu nguy hiểm cần đi khám ngay.
Đau bụng, đau vùng xương chậu dữ dội
Đau bụng dưới, đặc biệt đau lệch về một bên, là dấu hiệu rất điển hình của thai ngoài tử cung. Cơn đau thường:
- Bắt đầu âm ỉ, sau đó tăng dần mức độ
- Có thể lan sang vùng hông, thắt lưng hoặc khung chậu
- Đau tăng khi thai phát triển hoặc khi vòi trứng bị căng giãn
Khi tình trạng nặng hơn, nhất là vỡ vòi trứng, thai phụ có thể xuất hiện:
- Đau bụng dữ dội đột ngột
- Choáng váng, mệt lả, da xanh xao
- Tụt huyết áp, thậm chí ngất xỉu hoặc hôn mê
Đây là tình trạng cấp cứu, cần can thiệp y tế ngay lập tức để tránh nguy hiểm đến tính mạng.
Ốm nghén trầm trọng
Phụ nữ mang thai ngoài tử cung vẫn có thể có biểu hiện ốm nghén như thai kỳ bình thường. Tuy nhiên, điểm khác biệt là:
- Nghén nặng và kéo dài bất thường
- Buồn nôn dữ dội, nôn liên tục
- Nôn ngay cả khi bụng rỗng hoặc sau khi vừa ăn
Tình trạng ốm nghén ngày càng trầm trọng có thể liên quan đến sự rối loạn nội tiết và sự phát triển bất thường của thai ngoài tử cung.
Nồng độ HCG trong máu giảm dần
Ở thai kỳ bình thường, nồng độ hCG trong máu sẽ tăng đều theo thời gian. Ngược lại, khi mang thai ngoài tử cung:
- hCG tăng rất chậm
- Không tăng theo ngưỡng sinh lý
- Hoặc thậm chí giảm dần qua các lần xét nghiệm
Do đó, nhiều chị em gặp tình trạng thử thai lúc 2 vạch, lúc chỉ 1 vạch, kết quả không ổn định. Xét nghiệm hCG định lượng kết hợp siêu âm là phương pháp quan trọng giúp phát hiện sớm thai ngoài tử cung.
Hay bị chuột rút
Chuột rút có thể gặp ở thai kỳ bình thường, tuy nhiên nếu tình trạng này:
- Xảy ra thường xuyên
- Kèm theo đau bụng dữ dội
- Có chảy máu âm đạo bất thường
Thì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo mang thai ngoài tử cung. Cơn chuột rút có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ, gây cảm giác co thắt mạnh vùng bụng dưới, thậm chí đau cấp tính.
Tin được nhiều người xem
>>> Trễ kinh 10 ngày có sao không?
>>> Dấu hiệu có thai (mang thai) sớm
Chẩn đoán thai ngoài tử cung bằng cách nào?
Để chẩn đoán mang thai ngoài tử cung, bác sĩ có thể chỉ định nữ giới thực hiện một số kiểm tra, xét nghiệm dưới đây:
-
Định lượng beta- hCG (beta-hCG) huyết thanh
hCG là hormone chỉ có ở người phụ nữ đang mang thai, được sản xuất sau khi trứng thụ tinh thành công. Nồng độ hormone hCG sẽ tăng lên theo sự phát triển của thai nhi. Trường hợp nồng độ hCG tăng ít hoặc không tăng, thậm chí là giảm và khi siêu âm thì không thấy túi thai trong tử cung thì khả năng cao thai nằm ngoài tử cung.
-
Siêu âm có phát hiện được thai ngoài tử cung không?
Siêu âm là cách đơn giản nhất, thường được áp dụng trong việc phát hiện và xác định thai ngoài tử cung. Siêu âm gồm có 2 dạng là siêu âm ổ bụng và siêu âm đầu dò. Tuy nhiên khi thực hiện chẩn đoán, các bác sĩ sẽ tiến hành siêu âm đầu dò qua ngã âm đạo thay vì siêu âm ổ bụng. Nguyên nhân là do siêu âm ổ bụng cho kết quả chỉ thấy không có túi thai trong tử cung, khó phát hiện được túi thai trong ống dẫn trứng. Còn siêu âm đầu dò thì ngược lại, có thể phát hiện túi thai trong ống dẫn trứng, buồng trứng.
-
Nội soi ổ bụng có biết được thai nằm ngoại tử cung không?
Có. Nội soi ổ bụng là phương pháp hiện đại giúp chẩn đoán nhanh chóng và chính xác thai nằm ngoài tử cung cũng như vị trí túi thai. Với phương pháp chẩn đoán này, bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ ở bụng để đưa ống nội soi vào. Bác sĩ sẽ di chuyển ống nội soi để kiểm tra trong tử cung và ống dẫn trứng có túi thai hay không. Trong trường hợp phát hiện thai ngoài tử cung, bác sĩ có thể tiến hành loại bỏ túi thai ngay mà không cần chờ tiểu phẫu lần sau.
-
Dùng que thử thai có phát hiện thai ngoài tử cung không?
Không. Que thử thai là phát hiện nồng độ hormone hCG có trong nước tiểu ở nữ giới. Dùng que thử thai chỉ có tác dụng giúp người phụ nữ nhận biết được mình có thai hay không chứ không thể xác định được vị trí túi thai làm tổ. Chỉ cần nữ giới có thai thì nước tiểu của phụ nữ đã có chứa hormone hCG. Do đó, mang thai ngoài tử cung thử que vẫn lên 2 vạch.
Vì thế, khi thử thấy que thử thai 2 vạch, nữ giới nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để kiểm tra xem thai đã vào tử cung hay chưa. Trường hợp tuần thai nhỏ, chưa có khả năng vào tử cung, bác sĩ sẽ hẹn bạn đến kiểm tra sau 1 – 2 tuần nữa. Nếu nghi ngờ thai đã làm tổ ngoài tử cung các bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm đầu dò qua đường âm đạo để xác định vị trí túi thai.
Thai ngoài tử cung nguy hiểm như thế nào?
Theo ThS.BS Tạ Thị Hồng Duyên, chị em không may mang thai ngoài tử cung nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì hầu như không có ảnh hưởng nào tới mẹ bầu. Tuy nhiên, nếu mẹ bầu không phát hiện ra thai ngoài tử cung, để thai phát triển đạt kích thước lớn trong khi môi trường bên ngoài không phù hợp sẽ dẫn đến hiện tượng vỡ thai. Vỡ thai được xem là một biến chứng nghiêm trọng, có thể gây ra những hậu quả khủng khiếp đối với sức khỏe, thậm chí là tính mạng của người phụ nữ. Mang thai ngoài tử cung không điều trị kịp thời có thể gây ra:
Gây xuất huyết trầm trọng
Khi thai ngoài tử cung vỡ, các mạch máu tại nơi làm tổ cũng bị vỡ theo, máu tràn vào ổ bụng khiến thai phụ mất máu nhanh. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể gây nhiễm trùng ổ bụng, thậm chí là tử vong. Ngoài ra, để bù vào lượng máu đã mất, thai phụ phải truyền máu. Điều này có thể gây ra một số phản ứng bất đồng về nhóm máu.
Nguy cơ vô sinh
Khi các mạch máu tại nơi làm tổ cũng bị vỡ gây ra tổn thương nghiêm trọng tới cơ quan đó, thông thường là vòi trứng. Khi cấp cứu, bác sĩ buộc phải cắt bỏ vòi trứng để không ảnh hưởng đến tính mạng của người phụ nữ.
Nếu chỉ cắt bỏ một bên vòi trứng, tỷ lệ thụ thai sau này của phụ nữ sẽ giảm một nửa. Còn nếu phải cắt bỏ cả hai, người đó sẽ không còn khả năng làm mẹ, gây vô sinh nữ. Những điều này không những ảnh hưởng đến sức khỏe, khả năng sinh sản của người phụ nữ mà còn để lại những tác động tâm lý rất trầm trọng.
Mang thai ngoài tử cung có thể có thai lại không? Khi nào có thể mang thai lại
Theo bác sĩ Hồng Duyên, sau khi loại bỏ thai ngoài tử cung, nữ giới hoàn toàn có thể có thai trở lại. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp, thai ngoài tử cung quá to, dẫn đến ống dẫn trứng bị vỡ hoặc tử cung bị tổn thương nghiêm trọng thì khả năng có thai tự nhiên có thể bị suy giảm. Chính vì thế, chị em cần đi khám thai định kỳ ngay từ những tuần thai đầu tiên để kịp thời xử lý những bất thường có thể xảy ra.
Một câu hỏi khác mà nhiều chị em quan tâm đó là sau khi loại bỏ thai ngoài tử cung thì bao lâu có thể có thai lại. Phần lớn người phụ nữ có thể mang thai lại sau khoảng 3 – 4 tháng kể từ khi kết thúc điều trị. Lúc này, cơ thể có đủ hormone để trứng tiếp tục rụng và chị em lại có thể có thai được. Trường hợp loại bỏ thai bằng phương pháp phẫu thuật, thì nữ giới có thể mang thai lại sau khoảng 6 tháng – 1 năm kể từ khi vết thương lành hẳn.
Tuy nhiên, tùy từng cơ địa cũng như cách chăm sóc của mỗi người mà thời gian phục hồi của chị em sẽ khác nhau. Chị em chỉ nên mang thai lại khi cơ thể đã hồi phục hoàn toàn nhằm đảm bảo sức khỏe và an toàn cho cả mẹ và bé. Chị em tốt nhất nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về thời gian mang thai lại và thực hiện các kiểm tra, xét nghiệm cần thiết trước khi mang thai.
Điều trị thai ngoài tử cung như thế nào?
ThS.BS Duyên khẳng định, thai ngoài tử cung không thể giữ được và cũng không thể di chuyển thai vào bên trong tử cung. Do đó, các thai phụ khi gặp phải tình trạng này cần xử lý kịp thời chứ không nên cố giữ thai. Nếu không may gặp tình trạng này, chị em cần đến các cơ sở chuyên khoa uy tín để được bác sĩ thăm khám và xử lý đưa thai ra ngoài.
Hiện nay, thai ngoài tử cung cần lấy đi khói thai bằng cách tự tiêu bằng thuốc hoặc phẫu thuật phá thai. Cụ thể:
Điều trị nội khoa
Điều trị nội khoa không phải là dùng thuốc phá thai thông thường. Phương pháp này chỉ được áp dụng trong những trường hợp thai ngoài tử cung được phát hiện sớm, khi:
- Khối thai có kích thước nhỏ (thường ≤ 3 cm)
- Chưa bị vỡ
- Thai phụ ổn định về huyết động
- Nồng độ β-hCG chưa quá cao
Thuốc thường được sử dụng là Methotrexate, có tác dụng ức chế sự phân chia và phát triển của tế bào thai, giúp khối thai thoái triển và tự tiêu dần trong vòng 4–6 tuần. Thuốc thường được tiêm bắp hoặc tiêm theo phác đồ chuyên khoa.
Sau điều trị nội khoa, thai phụ được khuyến cáo tránh mang thai ít nhất 3 tháng hoặc theo chỉ định cụ thể của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho lần mang thai sau.
Phẫu thuật
Phẫu thuật được chỉ định khi:
- Khối thai có kích thước lớn
- Điều trị nội khoa không hiệu quả
- Thai ngoài tử cung có nguy cơ vỡ hoặc đã vỡ
- Thai phụ đau nhiều, chảy máu trong ổ bụng
Tùy từng trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mổ mở.
Phẫu thuật nội soi
Phẫu thuật nội soi thường áp dụng khi khối thai chưa vỡ, tình trạng thai phụ ổn định. Có hai hình thức chính:
- Mở thông vòi trứng: lấy khối thai và bảo tồn vòi trứng
- Cắt bỏ vòi trứng: áp dụng khi vòi trứng tổn thương nặng
Ưu điểm của phẫu thuật nội soi là ít xâm lấn, hồi phục nhanh, giảm nguy cơ dính sau mổ.
Trường hợp thai ngoài tử cung đã vỡ
Đây là tình trạng cấp cứu sản khoa. Người bệnh cần được phẫu thuật ngay để:
- Cầm máu
- Ngăn ngừa xuất huyết nội
- Tránh nguy cơ tử vong
Nếu tình trạng cho phép, bác sĩ sẽ ưu tiên nội soi. Trường hợp mất máu nhiều, huyết động không ổn định, cần mổ mở cấp cứu. Tùy mức độ tổn thương, bác sĩ có thể chỉ định cắt bỏ một hoặc cả hai vòi trứng.
Phòng ngừa mang thai ngoài tử cung
ThS.BS Tạ Thị Hồng Duyên đề xuất rằng, phụ nữ có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa bằng cách thay đổi thói quen sinh hoạt và duy trì sức khỏe sinh sản. Một số biện pháp có thể áp dụng bao gồm:
- Thực hiện quan hệ tình dục an toàn, tránh cùng lúc quan hệ với nhiều người. Điều này giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục, giảm nguy cơ viêm nhiễm vùng chậu và thai ngoài tử cung.
- Loại bỏ thói quen hút thuốc lá hoặc tránh tiếp xúc nhiều với khói thuốc lá
- Thực hiện kiểm tra phụ khoa định kỳ và tầm soát STDs thường xuyên
- Hạn chế sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp.
- Vệ sinh vùng kín thường xuyên, sạch sẽ, đúng cách, nhất là trong thời kỳ kinh nguyệt hoặc sau khi quan hệ tình dục để tránh viêm nhiễm
- Không nên lạm dụng các phương pháp nạo phá thai
- Quan hệ tình dục an toàn
- Khám phụ khoa định kỳ và khi có dấu hiệu bất thường để được điều trị sớm, ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm vòi trứng
- Không sử dụng các chất kích thích
- Nữ giới có tiền sử mang thai ngoài tử cung nên thông báo cho bác sĩ trước khi có ý định mang thai. Bởi những người từng mang thai ngoài tử cung sẽ có nguy cơ cao có thai ngoài tử cung ở lần tiếp theo.
Bác sĩ Duyên nhấn mạnh, thuốc tránh thai khẩn cấp cực kỳ nguy hại cho cơ thể phụ nữ. Nên có biện pháp phòng tránh thai an toàn và lâu dài, cần hạn chế tối đa tình trạng lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp. Không nên sử dụng quá 2 lần/tháng và 3 lần/năm.
Trên đây là toàn bộ thông tin chi tiết về nguyên nhân, dấu hiệu của tình trạng mang thai ngoài tử cung. Đồng thời đưa ra phương pháp xứ lý phù hợp khi người phụ nữ rơi vào hoàn cảnh thai ngoại vị tử cung. Hy vọng qua bài viết bác sĩ Duyên đã giúp chị em hiểu rõ hơn về vấn đề này. Mọi thông tin thắc mắc có thể gọi theo Hotline: 0969 668 152 hoặc nhấp chọn TƯ VẤN ONLINE để được tư vấn cụ thể hơn.
