XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU VÀ NHỮNG LƯU Ý BẠN CHƯA BIẾT
Xét nghiệm nước tiểu là một trong những xét nghiệm y khoa phổ biến nhất hiện nay, đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm nhiều bệnh lý liên quan đến thận, gan, chuyển hóa và hệ tiết niệu. Dù đơn giản, nhanh chóng và chi phí thấp, xét nghiệm này lại cung cấp rất nhiều thông tin về tình trạng sức khỏe tổng quát của mỗi người.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu xét nghiệm nước tiểu là gì, xét nghiệm để làm gì, có những chỉ số nào, quy trình thực hiện ra sao và cần chuẩn bị như thế nào để kết quả đạt độ chính xác cao nhất.
Mục lục:
Xét nghiệm nước tiểu là gì?
Xét nghiệm nước tiểu (Urinalysis) là phương pháp phân tích mẫu nước tiểu nhằm đánh giá:
- Chức năng thận
- Sức khỏe hệ tiết niệu
- Tình trạng chuyển hóa và nội tiết
- Các dấu hiệu nhiễm trùng, bệnh mạn tính hay rối loạn chuyển hóa
Bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm nước tiểu trong kiểm tra sức khỏe tổng quát hoặc khi người bệnh có các dấu hiệu bất thường như tiểu buốt, tiểu rắt, đau bụng dưới, phù nề, mệt mỏi, vàng da…
Xét nghiệm này hoàn toàn không xâm lấn, dễ thực hiện và cho kết quả chỉ sau 30 – 60 phút.
Xét nghiệm nước tiểu để làm gì?
Một bài xét nghiệm nước tiểu đơn giản có thể giúp phát hiện nhiều vấn đề sức khỏe quan trọng. Dưới đây là những mục đích chính:
Đánh giá chức năng thận
Thận có vai trò lọc máu, đào thải chất độc qua nước tiểu. Do đó, những thay đổi về màu sắc, thành phần trong nước tiểu là dấu hiệu cảnh báo sớm các bệnh:
- Viêm cầu thận
- Suy thận
- Viêm thận – bể thận
- Sỏi thận
- Nhiễm trùng đường tiết niệu
Phát hiện nhiễm trùng tiểu (UTI)
Xét nghiệm nước tiểu giúp nhận biết:
- Số lượng bạch cầu tăng
- Vi khuẩn trong nước tiểu
- Nitrite dương tính
Các dấu hiệu này đều chỉ ra nhiễm trùng đường tiểu, đặc biệt thường gặp ở phụ nữ.
Kiểm tra bệnh tiểu đường và rối loạn chuyển hóa
Xét nghiệm nước tiểu phát hiện đường (glucose), ketone… Đây là những dấu hiệu liên quan trực tiếp đến:
- Tiểu đường
- Hôn mê nhiễm toan ceton
- Rối loạn chuyển hóa carbohydrat
- Suy dinh dưỡng hoặc nhịn đói kéo dài
Đánh giá bệnh gan – mật
Sự xuất hiện của bilirubin, urobilinogen trong nước tiểu giúp chẩn đoán:
- Viêm gan
- Tắc mật
- Rối loạn chuyển hóa sắc tố mật
Phát hiện máu trong nước tiểu
Nước tiểu có hồng cầu (hematuria) thường là dấu hiệu của:
- Sỏi tiết niệu
- Viêm – nhiễm trùng
- Ung thư bàng quang
- Chấn thương
- Bệnh lý thận
Theo dõi thai kỳ
Xét nghiệm nước tiểu giúp theo dõi:
- Protein niệu – dấu hiệu tiền sản giật
- Đường niệu – kiểm soát tiểu đường thai kỳ
- Nhiễm trùng tiểu khi mang thai.
Các thông số trong xét nghiệm nước tiểu nói lên điều gì
Các thông số trong xét nghiệm nước tiểu giúp bác sĩ đánh giá sức khoẻ tổng quát và xác định vấn đề người bệnh đang gặp phải. Dưới đây là cách đọc kết quả 10 thông số nước tiểu có thể tham khảo:
Các loại xét nghiệm nước tiểu phổ biến
Tùy theo mục đích, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc nhiều dạng xét nghiệm sau:
Xét nghiệm nước tiểu tổng quát (Urine Routine Test)
Đây là xét nghiệm phổ biến nhất gồm 3 phần:
Phân tích vật lý
- Màu sắc
- Độ trong
- Mùi
- Tỷ trọng
Phân tích hóa học
Một tấm que thử (dipstick) sẽ kiểm tra nhanh các chỉ số:
- pH
- Protein
- Glucose
- Ketone
- Bilirubin
- Urobilinogen
- Nitrite
- Bạch cầu (Leucocyte esterase)
- Máu ẩn trong nước tiểu
Soi kính hiển vi
Giúp phát hiện:
- Hồng cầu
- Bạch cầu
- Trụ
- Tinh thể
- Vi khuẩn
- Nấm.
Nuôi cấy nước tiểu (Urine Culture)
Được sử dụng để xác định chính xác loại vi khuẩn gây nhiễm trùng đường tiểu và chọn kháng sinh phù hợp.
Xét nghiệm 24 giờ (24h Urine Test)
Đo lượng nước tiểu trong 24 giờ để đánh giá chức năng thận, phát hiện:
- Protein niệu
- Creatinine
- Các rối loạn chuyển hóa
Xét nghiệm ma túy trong nước tiểu
Phát hiện một số chất kích thích:
- Amphetamine
- Methamphetamine
- Marijuana (THC)
- Morphine
- Cocaine
Quy trình xét nghiệm nước tiểu diễn ra như thế nào?
Quy trình xét nghiệm rất đơn giản:
Bước 1: Nhận lọ chứa và hướng dẫn
- Nhân viên y tế hướng dẫn bạn cách lấy mẫu nước tiểu đúng chuẩn.
Bước 2: Lấy mẫu
- Bạn đi tiểu vào cốc theo yêu cầu (thường là mẫu nước tiểu giữa dòng – midstream).
Bước 3: Phân tích mẫu
- Mẫu được xử lý bằng:
- Máy phân tích tự động
- Que thử
- Soi kính hiển vi
Bước 4: Trả kết quả
- Kết quả có thể có sau 30–60 phút tùy loại xét nghiệm.
Cách chuẩn bị trước khi xét nghiệm nước tiểu
Để có kết quả chính xác, bạn nên lưu ý:
- Uống đủ nước: Không uống quá nhiều trước khi xét nghiệm vì có thể làm loãng nước tiểu.
- Tránh dùng một số thuốc: Một số thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả như Vitamin C liều cao; Thuốc lợi tiểu; Kháng sinh; Thuốc nhuộm thực phẩm. Nếu đang sử dụng thuốc, bạn nên thông báo với bác sĩ.
- Không uống rượu trước xét nghiệm
- Không lấy mẫu khi có kinh nguyệt: Nếu buộc phải xét nghiệm, nên thông báo để tránh sai lệch chỉ số.
- Lấy mẫu giữa dòng: Điều này giúp loại bỏ vi khuẩn và cặn bẩn ở đầu niệu đạo.
Khi nào bạn cần xét nghiệm nước tiểu?
Bác sĩ thường yêu cầu xét nghiệm khi bạn có các triệu chứng:
- Tiểu buốt, tiểu rắt
- Nước tiểu đục, có mùi hôi
- Đau lưng, đau bụng dưới
- Phù mặt, chân
- Mệt mỏi kéo dài
- Khát nước nhiều
- Nghi ngờ tiểu đường
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ
- Trước phẫu thuật
- Khi mang thai.
Chi phí xét nghiệm nước tiểu bao nhiêu?
Chi phí trung bình:
- Xét nghiệm nước tiểu tổng quát: 40.000 – 120.000 VNĐ
- Nuôi cấy nước tiểu: 150.000 – 300.000 VNĐ
- Xét nghiệm 24 giờ: 250.000 – 500.000 VNĐ
Giá có thể thay đổi tùy bệnh viện hoặc phòng khám.
Xét nghiệm nước tiểu có chính xác không?
Kết quả rất chính xác nếu mẫu được:
- Lấy đúng kỹ thuật
- Không bị nhiễm bẩn
- Phân tích trong thời gian ngắn (30–60 phút sau khi lấy mẫu)
Một số trường hợp cần xét nghiệm lại để đối chiếu, nhất là khi nghi ngờ nhiễm trùng hoặc tiểu đường.
Cần lưu ý gì khi xét nghiệm nước tiểu
Dưới đây là một số lưu ý khi lấy mẫu và xét nghiệm nước tiểu để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác hơn:
- Tránh ăn các thực phẩm có thể làm thay đổi màu sắc nước tiểu như củ cải đường, cà rốt, quả mâm xôi,… Tốt nhất nên nhịn ăn uống từ 8h trước khi lấy mẫu xét nghiệm.
- Thông báo với bác sĩ về việc bản thân đang sử dụng thuốc lợi tiểu, vitamin B, rifampin, phenytoin, phenazopyridine… Bởi các loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến các chỉ số xét nghiệm nước tiểu.
- Khi lấy nước tiểu để xét nghiệm, bạn nên lấy nước tiểu giữa dòng, không nên lấy nước tiểu ở đầu hoặc cuối bãi.
- Đảm bảo tay lấy nước tiểu sạch sẽ, tránh làm dây bẩn nên lấy mẫu nước tiểu. Nếu có điều kiện, hãy vệ sinh vùng kín sạch sẽ trước khi lấy mẫu.
- Nếu có các triệu chứng bất thường kèm theo như đi tiểu đau buốt, đi tiểu nhiều lần, nước tiểu có màu lạ, lẫn máu,… hãy thông báo ngay với bác sĩ.
Xét nghiệm nước tiểu là phương pháp đơn giản nhưng mang lại giá trị chẩn đoán rất lớn. Việc thăm khám định kỳ, kết hợp xét nghiệm nước tiểu giúp bạn phát hiện sớm các bệnh lý nguy hiểm như nhiễm trùng tiểu, bệnh thận, tiểu đường hay rối loạn gan – mật. Chuẩn bị đúng cách và thực hiện tại cơ sở uy tín sẽ giúp kết quả chính xác nhất.
Nếu còn điều gì thắc mắc về vấn đề này, bạn hãy liên hệ ngày với Phòng khám Đa khoa Quốc tế Hà Nội hoặc liên hệ số điện thoại 0969 668 152 để được các bác sĩ chuyên khoa tư vấn.
