ĐAU RÁT HẬU MÔN: NGUYÊN NHÂN & CÁCH CHỮA
Đau rát hậu môn là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến mọi độ tuổi, nhưng ít người thực sự hiểu rõ nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết, chính xác và dễ hiểu nhất, giúp bạn tìm ra giải pháp phù hợp và bảo vệ sức khỏe bản thân.
Mục lục:
Đau rát hậu môn là gì?
Đau rát hậu môn là tình trạng vùng hậu môn bị khó chịu, nóng rát hoặc đau nhói. Cơn đau có thể xuất hiện đột ngột hoặc kéo dài, kèm theo cảm giác ngứa, sưng hoặc chảy máu. Tình trạng này thường xảy ra sau khi đi đại tiện, ngồi lâu, hoặc thậm chí cả khi nghỉ ngơi. Mức độ nghiêm trọng có thể từ nhẹ, chỉ gây khó chịu, đến nặng, ảnh hưởng sinh hoạt hàng ngày và báo hiệu các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
Nguyên nhân gây đau rát hậu môn
Hiểu đúng nguyên nhân giúp việc điều trị trở nên hiệu quả hơn. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Táo bón khiến hậu môn đau rát: Táo bón là nguyên nhân hàng đầu gây đau rát hậu môn. Khi phân khô, cứng, đi qua hậu môn sẽ gây trầy xước niêm mạc, dẫn đến cảm giác đau và rát.
- Đau rát hậu môn do bệnh trĩ: là tình trạng các tĩnh mạch ở hậu môn bị giãn, sưng tấy. Trĩ nội và trĩ ngoại đều có thể gây đau, ngứa, rát và chảy máu khi đi vệ sinh.
- Nứt kẽ hậu môn: Nứt kẽ hậu môn là những vết rách nhỏ ở niêm mạc hậu môn, thường do táo bón hoặc đi tiêu mạnh. Triệu chứng điển hình là đau rát dữ dội sau khi đại tiện, kèm theo chảy máu nhỏ giọt.
- Viêm hậu môn: Viêm hậu môn có thể do vi khuẩn, nấm hoặc các bệnh lây qua đường tình dục. Triệu chứng thường là đau, rát, ngứa và tiết dịch bất thường.
- Áp xe hậu môn: Áp xe hậu môn là tình trạng nhiễm trùng ở mô quanh hậu môn, hình thành mủ và gây đau nhói, sưng đỏ, sốt nhẹ.
- Các nguyên nhân khác: Chế độ ăn ít chất xơ, uống ít nước. Ngồi lâu, ít vận động. Dị ứng hoặc kích ứng từ xà phòng, giấy vệ sinh, hoặc quần áo chật.
Xem thêm: Đi tiểu ra máu ở nữ: Nguyên nhân & Cách khắc phục
Triệu chứng nhận biết đau rát hậu môn
Đau rát hậu môn có thể đi kèm với nhiều triệu chứng khác nhau, tùy theo nguyên nhân:
- Đau rát khi đi vệ sinh: Cảm giác nóng rát hoặc nhói.
- Chảy máu: Thường thấy trên giấy vệ sinh hoặc lẫn trong phân.
- Ngứa hậu môn: Kèm theo cảm giác ẩm ướt.
- Sưng tấy hoặc nổi cục: Có thể là dấu hiệu trĩ hoặc áp xe.
- Tiết dịch bất thường: Do viêm hoặc nhiễm trùng.
Cách chẩn đoán đau rát hậu môn
Khi gặp triệu chứng đau rát hậu môn kéo dài, bạn nên đến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hoặc hậu môn – trực tràng để được chẩn đoán chính xác. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
- Khám lâm sàng: Kiểm tra trực quan hậu môn, tìm vết nứt, trĩ hoặc áp xe.
- Nội soi hậu môn: Giúp quan sát bên trong hậu môn và trực tràng.
- Xét nghiệm phân: Phát hiện vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc máu ẩn.
- Chụp hình ảnh: Trong trường hợp nghi ngờ các bệnh lý nghiêm trọng
Cách xử lý khi bị đau rát hậu môn
Việc điều trị đau rát hậu môn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Bạn có thể bắt đầu bằng các biện pháp đơn giản tại nhà, sau đó kết hợp thuốc hoặc can thiệp y tế nếu tình trạng nặng. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể và rõ ràng nhất.
Thay đổi chế độ sinh hoạt
Những thay đổi dưới đây rất quan trọng, đặc biệt với người bị táo bón, trĩ hoặc nứt kẽ hậu môn:
Uống đủ nước (1,5 – 2 lít/ngày):
- Giúp làm mềm phân, giảm ma sát khi đại tiện.
- Nên uống đều trong ngày, tránh uống quá nhiều một lúc.
Bổ sung chất xơ (20–30g/ngày):
Thực phẩm nên ăn hàng ngày:
- Rau xanh: rau bina, mồng tơi, cải bó xôi.
- Trái cây: chuối, cam, táo, bơ.
- Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, gạo lứt.
- Hạt: hạt chia, hạt lanh.
Chất xơ giúp:
- Phân mềm – dễ đi.
- Giảm đau rát và chảy máu.
Tăng vận động:
- Đi bộ 15–20 phút/ngày.
- Tránh ngồi lâu hơn 1 giờ liên tục.
- Tập bài tập Kegel nếu bị trĩ.
Hạn chế các thực phẩm gây kích ứng:
- Đồ cay nóng (ớt, tiêu)
- Rượu bia
- Cà phê quá nhiều
- Đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ
Thuốc tây y điều trị đau rát hậu môn
Lưu ý: Nên dùng theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn.
Thuốc bôi giảm đau – kháng viêm:
Dành cho trĩ hoặc nứt kẽ hậu môn:
- Lidocaine: Giảm đau tức thời.
- Hydrocortisone: Giảm ngứa, giảm viêm.
- Kem bôi trĩ: Thường chứa chiết xuất cây phỉ (witch hazel), kẽm oxit…
Cách dùng:
- Rửa sạch hậu môn trước khi bôi.
- Bôi 2–3 lần/ngày.
- Không dùng quá 7 ngày với thuốc chứa corticoid.
Thuốc nhuận tràng:
Giúp phân mềm, đi tiêu dễ, không gây đau:
- Psyllium (chất xơ hòa tan)
- Lactulose
- Magnesium hydroxide
Dùng trong trường hợp:
- Táo bón kéo dài
- Nứt kẽ hậu môn do phân cứng
Thuốc kháng sinh / kháng nấm:
Chỉ dùng khi có nhiễm trùng hoặc viêm:
- Viêm hậu môn do vi khuẩn → kháng sinh.
- Nhiễm nấm Candida → thuốc kháng nấm.
Dấu hiệu nghi ngờ viêm:
- Đau rát tăng khi ngồi
- Chảy dịch mùi hôi
- Ngứa, sưng
Thuốc đặt hậu môn:
Giúp:
- Giảm đau
- Giảm viêm
- Hỗ trợ điều trị trĩ nội
Biện pháp hỗ trợ điều trị tại nhà dễ làm, hiệu quả nhanh
Ngâm hậu môn bằng nước ấm (Sitz bath):
- Thời gian: 10–15 phút/lần
- 2–3 lần/ngày
- Có thể thêm chút muối loãng
Tác dụng:
- Giảm đau nhanh
- Giảm sưng
- Làm sạch hậu môn, hạn chế nhiễm trùng
Giữ hậu môn sạch nhưng nhẹ nhàng:
- Rửa bằng nước ấm, tránh xà phòng mạnh.
- Không dùng giấy vệ sinh khô cứng → dễ gây trầy xước.
- Tốt nhất dùng khăn ướt không mùi hoặc rửa trực tiếp.
Tránh gãi – Tránh chà xát mạnh:
- Gãi sẽ làm tổn thương nặng hơn, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
Chườm lạnh khi sưng nhiều:
- Chườm 5–10 phút, bọc trong khăn.
- Giúp giảm đau và sưng ngay.
Mặc quần áo thoáng mát:
- Quần cotton giúp thoáng khí, giảm ẩm – hạn chế kích ứng.
Can thiệp y tế – Áp dụng cho bệnh chuyển biến nặng
Với những bệnh nhân bị bệnh ở mức độ nặng, bác sĩ có thể chỉ định bằng các phương pháp:
- Thắt vòng cao su búi trĩ
- Chích xơ
- Đốt laser
- Phẫu thuật cắt trĩ (trường hợp trĩ độ 3–4)
- Rạch dẫn lưu mủ
- Phẫu thuật điều trị rò.
Đau rát hậu môn là tình trạng không nên chủ quan. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết triệu chứng và áp dụng biện pháp điều trị kịp thời sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe, tránh biến chứng nguy hiểm. Bên cạnh đó, duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh, chế độ ăn uống hợp lý và kiểm tra sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để phòng ngừa tình trạng này.
