Cúm A: Biểu hiện, Nguyên nhân và Cách điều trị hiệu quả
Cúm A là một trong những chủng cúm mùa nguy hiểm nhất, có khả năng bùng phát thành dịch lớn chỉ trong thời gian ngắn. Virus lây lan mạnh qua đường hô hấp và tiếp xúc hằng ngày, khiến bất kỳ ai cũng có thể nhiễm bệnh. Đặc biệt, giai đoạn giao mùa chính là thời điểm dễ nhiễm cúm A nhất do thời tiết thay đổi thất thường và sức đề kháng suy giảm. Trang bị kiến thức về căn bệnh này là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân vệ bản thân và những người thân yêu.
Mục lục:
Bệnh cúm A là gì?
Cúm A là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus gây ra. Tác nhân chính gây bệnh là virus A/H5N1, A/H1N1, A/H3N2, A/H7N9. Theo báo cáo, các loài chim hoang dã là vật chủ tự nhiên của virus cúm A, đặc biệt là chủng A/H5N1 và A/H7N9. Chúng có thể lây lan rộng trên động vật và người.
Bệnh cúm A xuất hiện nhiều trong các dịch bệnh cúm mùa. Tại các nước nhiệt đới như Việt Nam, khi thời tiết chuyển lạnh, đặc biệt thời điểm giao mùa chính là điều kiện để lây lan dịch cúm nhanh chóng.
Theo WHO, mỗi năm có hàng trăm triệu người bị nhiễm cúm A. Đáng lo ngại là chúng có khả năng thay đổi và phân nhóm nhanh tạo ra các chủng mới từ mùa cúm này sang mùa cúm khác. Vì vậy, tiêm vacxin phòng cúm nhắc lại mỗi năm là việc làm cần thiết để đảm bảo hiệu quả ngăn chặn chủng cúm mới.
Bệnh cúm A có lây không?
Có. Virus cúm lây lan nhanh từ người này sang người khác qua giọt bắn đường hô hấp, lây truyền qua không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp.
Con đường lây nhiễm
- Giọt bắn đường hô hấp: Những giọt bắn mang virus do người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện nếu rơi vào mũi, miệng hoặc mắt của người bên cạnh sẽ khiến họ lây nhiễm bệnh cúm.
- Lây truyền qua không khí: Khi người bệnh thở, ho hoặc nói sẽ tạo ra những hạt rất nhỏ (aerosol). Chúng tồn tại lơ lửng trong không khí, nếu hít phải những hạt này sẽ có nguy cơ nhiễm bệnh.
- Tiếp xúc trực tiếp với người bệnh: Bắt tay, ôm, hôn, chạm vào dịch tiết đường hô hấp của người bệnh rồi vô tình đưa tay lên mũi/mắt/miệng.
- Tiếp xúc gián tiếp qua đồ vật: Virus có thể tồn trên bề mặt tay nắm cửa, điện thoại, khăn, ly… trong thời gian ngắn. Nếu vô tình chạm vào đồ vật nhiễm virus rồi đưa lên mắt, mũi thì có thể lây cúm.
- Truyền từ động vật sang người: Một số chủng cúm A (ví dụ từ gia cầm) có thể lây sang người sau khi tiếp xúc trực tiếp hoặc tiếp xúc với môi trường bị ô nhiễm.
Yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm cúm A
- Tiếp xúc gần (sống chung, làm việc chung, chăm sóc,..) người đang mắc bệnh.
- Thường xuyên ở nơi đông người, không gian kín, hông gió kém như rường học, bệnh viện, văn phòng, tàu điện, …
- Không đeo khẩu trang, không che miệng khi đến nơi công cộng
- Lười rửa tay thường xuyên hoặc có thói quen đưa tay lên mắt, mũi, miệng
- Sứ đề kháng yếu, suy giảm hệ miễn dịch
- Không tiêm vacxin phòng cúm nhắc lại
- Tiếp xúc với gia cầm, lợn,… – nhưng động vật có nguy cơ mang virus cúm
Biểu hiện bệnh cúm A
Bệnh cúm A khởi phát nhanh, đột ngột trong 24 – 48 giờ đầu với triệu chứng thường gặp nhất là sốt cao, đau mỏi người và ho nhiều.
Triệu chứng cúm A ở người lớn
- Sốt cao trên 38°C
- Đau đầu, đau mỏi cơ – khớp, đau nhức toàn thân
- Ho khan,mệt mỏi nhiều, có thể kiệt sức
- Đau rát gọng, nghẹt mũi, hắt hơi
- Hồi phục sau 5 – 7 ngày với người khoẻ mạnh
Triêu chứng ở trẻ em
Triệu chứng cúm A ở trẻ em thường nặng hơn và dễ biến chứng hơn so với người lớn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Vì thế, cha mẹ cần lưu ý các dấu hiệu sau:
- Sốt cao từ 38 – 40°C, sốt kéo dài. Nguy cơ co giật do sốt cao, đặc biệt là trẻ từ 6 tháng – 5 tuổi
- Cơ thể đau mỏi, đau đầu
- Đau họng, rát gọng, ho nhiều
- Hắt hơi, nghẹt mũi, sổ mũi
- Một số trẻ đau bụng, nôn ói, tiêu chảy
- Trẻ khó chịu, quấy khóc, chán ăn, bỏ bú (ở trẻ nhỏ).
Bệnh cúm A có nguy hiểm không?
Có. Bên cạnh những người bệnh sức khoẻ tốt, khả năng đề kháng mạnh có thể hồi phục sau 5 – 7 ngày thì một số trường hợp thuộc nhóm nguy cơ (trẻ nhỏ, người già, người mắc bệnh nền,…) có nguy cơ đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm:
- Viêm phổi: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, thường gặp ở trẻ em, người trên 65 tuổi, người mắc bệnh suy tim, đái tháo đường,… Cúm A kéo dài khiến virus tấn công trực tiếp lên phổi hoặc bội nhiễm vi khuẩn. Hệ quả là người bệnh thường khó thở, ho nhiều, sốt kéo dài không giảm.
- Suy hô hấp cấp: Bệnh cúm mạn tính khiến phổi bị tổn thương nặng, khả năng trao đổi oxy giảm là nguyên nhân chính khiến người bệnh thiếu oxy nghiêm trọng, cần can thiệp thở máy.
- Viêm tai giữa (ở trẻ em): Virus có thể lan sang tai, gây đau nhức tai, chảy dịch và giảm thính lực tạm thời.
- Biến chứng thần kinh: Việc sốt quá cao có thể gây co giật ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, nguy cơ biến chứng viêm não, viêm màng não vô cùng nguy hiểm.
- Khiến bệnh nền trầm trọng hơn: Cảm cúm khiến tình trạng bệnh mạn tính như hen suyễn, tiểu đường, tim mạch nặng thêm, nguy cơ biến chứng cao hơn,…
Chẩn đoán cúm A bằng cách nào?
Để chẩn đoán bệnh cúm A, người bệnh cầm thăm khám lâm sàng kết hợp làm xét nghiệm nhanh phân tử:
- Thăm khám lâm sàng
Bác sĩ khai thác thông tin cá nhân, tiền sử bệnh và đánh giá triệu chứng sốt cao, ho, đau mỏi cơ,… nhằm chẩn đoán ban đầu loại vi rút cúm mà bệnh nhân nhiễm.
- Xét nghiệm nhanh phân tử
Xét nghiệm này cho kết quả nhanh (chỉ 10 – 30 phút), giúp phát hiện RNA của virus cúm A chính xác cao hơn xét nghiệm nhanh kháng nguyên.
- Xét nghiệm khác
Để tăng tính chính xác của chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số test cúm A như xét nghiệm PCR, xét nghiệm nhanh kháng nguyên, nuôi cấy virus,…
Bệnh cúm A điều trị thế nào?
Thuốc kháng virus
Người bệnh được chỉ định dùng các loại thuốc kháng virus để làm chậm quá trình nhân lên của virus, chống nhiễm trùng, từ đó rút ngắn thời gian bệnh, giúp cơ thể nhanh hồi phục. Liều thuốc được cân nhắc tuỳ thuộc vào cơ địa, sức khoẻ và tình trạng bệnh lý.
Mặc dù mang lại hiệu quả trong việc đẩy lùi virus cúm A xong thuốc đặc trị có thể gây một số tác dụng phụ như buồn nôn, nôn, mệt mỏi, choáng váng,… Nếu triệu chứng nghiêm hơn, cần ngừng thuốc và thông báo ngay với bác sĩ.
Thuốc hỗ trợ
Để giảm triệu chứng khó chịu, người bệnh có thể dùng thêm thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau, thuốc trị ho,… Liều lượng và thời gian sử dụng cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ tuyệt đối không lạm dụng hoặc tự ý kết hợp nhiều thuốc chứa paracetamol
Chăm sóc cơ thể đúng cách
- Nghỉ ngơi và bù nước đầy đủ để giảm mệt mỏi, hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn
- Bổ sung dinh dưỡng, ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu, giàu vitamin C, kẽm… để tăng sức đề kháng và giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn.
Cách phòng ngừa dịch cúm A
- Tiêm vắc xin cúm nhắc lại mỗi năm là biện pháp chủ động giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế biến chứng nặng.
- Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn sau khi chạm vào bề mặt công cộng, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Không đưa tay lên mắt, mũi, miệng
- Đeo khẩu trang nơi đông người giúp giảm nguy cơ hít phải giọt bắn chứa vi-rút, đặc biệt là tại bệnh viện, trung tâm thương mai, trên xe buýt,…
- Tránh tiếp xúc gần (ôm, hôn, bắt tay,…) với người nghi ngờ mắc cúm hoặc có biểu hiện sốt, ho, đau đầu, sổ mũi.
- Không dùng chung vật dụng cá nhân với người khác.
- Che miệng khi ho và hắt hơi. Khuyến khích dùng khăn giấy hoặc dùng khuỷu tay để che, sau đó vệ sinh tay sạch sẽ bằng xà phòng ngay để tránh phát tán mầm bệnh.
- Vệ sinh không gian sống và làm việc sạch sẽ, giữ không khí thông thoáng. Thường xuyên vệ sinh bề mặt vật dụng như tay nắm cửa, mặt bàn, ghế bằng cồn y tế hoặc dung dịch sát khuẩn.
- Tăng cường sức đề kháng bằng cách ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng, stress kéo dài, bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là kẽm, vitamin C và các khoáng chất thiết yếu.
- Giữ khoảng cách an toàn, hạn chế tụ tập hoặc tham gia các sự kiện đông người ở những khu vực có nhiều ca nhiễm bệnh.
Sự thay đổi thời tiết khi giao mùa là điều kiện thuận lợi để virus cúm A sinh sôi, phát triển và lây lan nhanh. Để bảo vệ sức khoẻ bản thân và những người thân yêu, hãy chủ động tiêm vacxin ngừa cúm A và tuân thủ các quy định phòng bệnh hiệu quả.
